Sτις αρχές της δεκαετίας του ’50 καταγράφονται παράξενες συμπεριφορές μεταξύ των κατοίκων ενός χωριού στο γαλλικό νότο. Στο Pont-Saint-Esprit ζουν περίπου 4.000 άνθρωποι και το καλοκαίρι του 1951 αρκετοί από αυτούς αδυνατούν να αντιληφθούν τι τους συμβαίνει. Παρουσιάζουν συμπτώματα που ξεκινούν από απλή ναυτία ή αδιαθεσία και καταλήγουν σε μαρτυρίες για οράματα, δαιμονικές οπτασίες, ψευδαισθήσεις. Πάνω από 250 άτομα υποφέρουν, δεκάδες καταλήγουν σε ψυχιατρικές κλινικές και τουλάχιστον πέντε πεθαίνουν. Το μόνο κοινό στοιχείο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πως έχουν καταναλώσει ψωμί από τον ίδιο φούρνο. Το «καταραμένο ψωμί», όπως το αποκάλεσαν. Οι επιστήμονες κάνουν λόγο για μια πρωτοφανή περίπτωση ομαδικής δηλητηρίασης, ενώ -όπως συχνά συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις- δεν έλειψαν οι θεωρίες συνωμοσίας.
Ψωμί με LSD
Πριν μερικά χρόνια ο Χανκ Αλμπαρέλι Τζούνιορ δημοσίευσε το βιβλίο του με τίτλο «A terrible mistake», με το οποίο επιχείρησε να ρίξει φως στην ξεχασμένη υπόθεση του Pont-Saint-Esprit. Σύμφωνα με όσα αναφέρει εκεί, οι κάτοικοι του χωριού υπήρξαν θύματα της CIA, φυσικά εν αγνοία τους.
Όπως αναφέρει, επικαλούμενος μαρτυρίες πρώην πρακτόρων της υπηρεσίας αλλά και ορισμένα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα, οι Αμερικανοί προσπάθησαν να μελετήσουν τις επιπτώσεις που είχαν στον ανθρώπινο οργανισμό μια σειρά από ουσίες που είχαν ανακαλυφθεί τα προηγούμενα χρόνια.
Άλλωστε δεν αποτελεί μυστικό πως στα εργαστήρια των διαφόρων υπερδυνάμεων για δεκαετίες διεξάγονταν πειράματα, με κεντρικό ζητούμενο την ανάπτυξη στελεχών βιολογικού πολέμου. Αμερικανοί, Σοβιετικοί, Γερμανοί, Ιάπωνες και όχι μόνο, έψαχναν τρόπους είτε για να μπορούν να μολύνουν τον αέρα, το νερό ή τα αποθέματα τροφίμων του «εχθρού» είτε για να ελέγξουν συνειδήσεις.
Το «καταραμένο ψωμί», σύμφωνα πάντα με τον ερευνητή, ήταν μια υπόθεση που ανήκει στην πρώτη κατηγορία. Μολυσμένο με LSD, προκειμένου η CIA να διαπιστώσει εκτός εργαστηρίου και σε έναν ελεγχόμενο πληθυσμό τι μπορούσε να προκαλέσει στον άνθρωπο.
Τα συμπτώματα
Ανεξάρτητα από το κατά πόσο είναι βάσιμα ή όχι όσα καταγράφει ο Αλμπαρέλι, στο Pont-Saint-Esprit συνέβησαν παράξενα πράγματα τον Αύγουστο του ’51. Αν τυχόν μεταξύ των αναγνωστών υπάρχουν ορισμένοι που στα νιάτα τους είχαν δοκιμάσει την ουσία, είναι βέβαιο πως είναι σε θέση να αντιληφθούν με μεγαλύτερη ευκολία.
Πολλοί κάτοικοι περιέγραφαν εμπειρίες που συγκρίνονται με αυτές ενός κακού «trip» μετά από κατανάλωση LSD. Φρικτές παραισθήσεις στις οποίες οποιοδήποτε αντικείμενο μπορούσε να «μετατραπεί» σε οτιδήποτε άλλο, αλλοιώνοντας την αίσθηση της πραγματικότητας. Παραληρήματα, τέρατα, δράκοι, ψευδαισθήσεις συμπλήρωναν το… μενού και καθημερινά αναφέρονταν περιστατικά που έμοιαζαν με εκείνα της παράνοιας.
Άνθρωποι έβλεπαν τα εσωτερικά όργανά τους να βγαίνουν από το σώμα, άλλοι πίστευαν πως είναι αεροπλάνα και «φούνταραν» από τις ταράτσες, κάποιοι επιτίθονταν ο ένας στον άλλον, βλέποντας στο πρόσωπό του έναν δαίμονα… Μια ωραία ατμόσφαιρα.
Ορισμένα από τα περιστατικά (περισσότερα από 50) ήταν τόσο έντονα που χρειάστηκε εγκλεισμός σε ψυχιατρικές κλινικές, ενώ σε πέντε περιπτώσεις το λιγότερο επήλθε ο θάνατος. Ένα ολόκληρο χωριό βυθίστηκε στο πένθος και για χρόνια ζούσε με το στίγμα του «καταραμένου ψωμιού».
Οι άλλες συνωμοσιολογικές εξηγήσεις
Αρκετοί επιστήμονες συμφωνούν πως για το πρωτοφανές περιστατικό στη Γαλλία υπήρξε απόπειρα συγκάλυψης της αλήθειας. Ωστόσο διαφωνούν σε ό,τι αφορά στη διενέργεια πειραμάτων από ξένες μυστικές υπηρεσίες. Η δική τους εκδοχή της «αλήθειας» είναι μάλλον πιο πεζή, αλλά αποκαλύπτει το στυγνό πρόσωπο των εταιρειών παραγωγής φυτοφαρμάκων. Όπως υποστηρίζουν, είναι πολύ πιθανό η σίκαλη από την οποία προήλθε η «αμαρτωλή» παρτίδα που έφτασε μέχρι το αρτοποιείο του χωριού να είχε ραντιστεί με κάποια από τις δεκάδες ουσίες που απαγορεύτηκαν τα επόμενα χρόνια. Φυσικά, οι εταιρείες βρήκαν τον τρόπο να εξαγοράσουν τη σιωπή για δεκαετίες, μέχρι η επιστημονική γνώση να φτάσει σε τέτοιο επίπεδο που να μην είναι δυνατή η φίμωσή της.
Σε σκάνδαλο αναφέρεται και μια άλλη θεωρία που ανέπτυξε ο ιστορικός Στίβεν Κάπλαν, καθηγητής του πανεπιστημίου της Κορνουάλης, ο οποίος είχε μεγάλο πάθος με την υπόθεση του Pont-Saint-Esprit. Σύμφωνα με τη δική του εκδοχή, «ένοχος» ήταν το τριχλωριούζο άζωτο. Μια ουσία που χρησιμοποιήθηκε παράνομα για τη λεύκανση του αλευριού από το οποίο φτιάχτηκαν τα ψωμιά. Και στη δική του ανάλυση οι πραγματικοί φταίχτες έμειναν στο απυρόβλητο. Ο καθηγητής μάλιστα ήταν από εκείνους που αντέδρασαν έντονα στο βιβλίο του Αλμπαρέλι και στις κατηγορίες για πειράματα με LSD.
Και η επίσημη εκδοχή
Όσο… γοητευτική κι αν μοιάζει μια θεωρία συνωμοσίας που εμπλέκει μια παραισθησιογόνο απαγορευμένη ουσία και πράκτορες μυστικών ουσιών, ίσως η αλήθεια να είναι πολύ πιο απλή. Οι τοξικολογικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν εκείνη την εποχή έκαναν λόγο για έναν μύκητα που εμφανίζεται στη σίκαλη και διάφορα δημητριακά. Η λατινική ονομασία του είναι Claviceps purpurea και σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η κατανάλωση σιτηρών που έχουν προσβληθεί από αυτόν προκαλεί άλγη, ναυτία, παραισθήσεις, ακόμη και το θάνατο. Όπως ακριβώς συνέβη στη Γαλλία.
Το LSD από την άλλη, είναι μια συνθετική ουσία που παράγεται από το λυσεργικό οξύ. Το οποίο με τη σειρά του μπορεί κανείς να το βρει εξάγοντάς το από τον μύκητα Claviceps purpurea ή ερυσίβη, όπως είναι η ελληνική ονομασία. Η βασική χημική δομή, όπως και τα συμπτώματα, είναι σχεδόν όμοια. Οπότε είναι πολύ πιθανό σε έναν απλό μύκητα και όχι σε ένα ναρκωτικό να οφείλεται το περιστατικό που γέννησε μια τόσο μεγάλη θεωρία συνωμοσίας.
